MỸVới trí thông minh và sự liều lĩnh, Adam Worth là huyền thoại trộm cắp trong lịch sử, được người đời ưu ái đặt biệt danh “Napoléon của giới tội phạm”.
Sinh năm 1844, Adam Worth là con thứ hai trong gia đình thợ may người Do Thái nghèo ở Đức. Khi ông 5 tuổi, cả gia đình chuyển đến Mỹ và định cư tại Massachusetts. Sống trong khu ổ chuột, Adam nhanh chóng hiểu được nỗi cơ cực của gia đình nghèo khó nên luôn mơ ước trở nên giàu có.
Quá mệt mỏi khi phải làm ruộng thuê đổi lấy phần trả công rẻ mạt, năm 1854, Adam bỏ nhà đi và chuyển đến Boston và sau đó là New York. Anh ta kiếm được công việc làm trong cửa hàng bách hóa, và dường như kiếm sống lương thiện. Nhưng rồi Nội chiến nổ ra, Adam Worth mới 17 tuổi song khai gian để được nhập ngũ mong lấy khoản tiền thưởng cực kỳ hậu hĩnh lên tới 1.000 USD (khoảng 33.000 USD ngày nay).
Tháng 8/1862, sau khi bị thương nhẹ, Adam được chuyển đến bệnh viện. Biết đã bị liệt vào danh sách tử trận, Adam đứng trước hai lựa chọn: thông báo về sai sót và quay trở lại cuộc chiến, hoặc chớp lấy cơ hội để đào ngũ không gặp rủi ro. Adam đi theo lựa chọn thứ hai.
Lợi dụng chính sách thưởng tiền để khuyến khích nhập ngũ, Adam dùng tên giả đăng ký hết trung đoàn này đến trung đoàn khác để “nhảy” tiền thưởng và lén đào tẩu dưới danh nghĩa tử trận. Mánh này giúp ông ta kiếm kha khá, cho đến năm 1864, khi chính sách tiền thưởng chấm dứt. Adam quyết định bước chân vào hoạt động làm ăn ít rủi ro hơn, dù không kém phần bất hợp pháp.
Ở lại New York để khởi nghiệp, Adam trở thành kẻ móc túi, bắt đầu điều hành băng nhóm nhỏ, liên kết chặt chẽ với một tiệm cầm đồ để bán chiến lợi phẩm. Trong 3 năm ngắn ngủi, Adam “lừng danh” khắp đường phố New York.
Một lần, khi đang “ăn hàng”, Adam bị cảnh sát bắt vì ăn trộm két đựng tiền trên toa tàu chuyển phát nhanh Adams Express, lĩnh 3 năm lao động khổ sai trong nhà tù khét tiếng Sing Sing. Đây được mệnh danh nhà tù thuần túy tàn bạo, nơi phạm nhân bị cấm nói, bị buộc phải làm việc theo ca 10 giờ trong các mỏ đá cẩm thạch gần đó.
Ngồi tù được vài tuần, nhờ sự hỗ trợ của đàn em, Adam vượt ngục thành công. Khi trở lại thành phố, ông ta để ria mép rậm, thay đổi diện mạo khiến trông rất giống với Henry Jarvis Raymond, người sáng lập tờ New York Times và là chính trị gia nổi tiếng của Đảng Cộng hòa. Adam giả danh họ hàng xa với Henry Jarvis Raymond để đi lừa đảo.
Thời gian này, Adam bắt đầu làm quen với người “bảo trợ” Fredericka Mandelbaum – bà trùm xã hội thượng lưu, trung gian giữa cảnh sát và tội phạm, dàn xếp các vụ trộm cướp và tiêu thụ tang vật.
Với vẻ ngoài điển trai, thông minh và lịch thiệp, Adam Worth được bà trùm Fredericka yêu mến và ưu ái cho ông ta một số bí mật trong nghề. Từ tên cướp vặt vãnh, Adam Worth trở thành tên trộm cừ khôi với những phi vụ khó tin, được giới xã hội đen Mỹ đặt biệt danh “Napoléon trong giới tội phạm”.
Trong vòng 5 năm, Adam đột nhập nhiều ngân hàng và tiệm kim hoàn lớn nhất thành phố. Đình đám trong số này là vụ chiếm đoạt số trái phiếu trị giá 200.000 USD ở Massachusetts (hơn 4 triệu USD ngày nay).
Năm 1869, bà trùm một lần nữa giúp Adam kết giao với người bạn lớn nhất đời, Charles Bullard, thông qua một phi vụ cướp ngục ly kỳ. Charles vốn là con trai của gia đình thượng lưu ở New York. Tuy nhiên, anh ta đã phung phí tài sản thừa kế của mình và đành quay sang trộm cắp.
Anh ta nổi tiếng với tài phá két sắt, song bị bắt cùng năm do bị đồng đội phản bội. Bà trùm Fredericka quyết định cử Adam đi “giải cứu” Charles. Adam đào hầm, mua chuộc lính canh và giúp Charles thoát thân. Hai gã trộm cắp kết nghĩa anh em, nhanh chóng thành cặp bài trùng đáng sợ của giới tội phạm nước Mỹ khi đó, cùng nhau thực hiện nhiều vụ lừa đảo và trộm cắp khắp 50 bang.
Đỉnh điểm nhất là vụ đột nhập Ngân hàng Quốc gia Boylston nằm ở góc phố Washington. Hai siêu trộm mua một căn nhà cạnh ngân hàng, đào một đường hầm đến kho tiền của và lấy đi một triệu USD tiền mặt trong đêm (hơn 23 triệu USD ngày nay).
Tiếng tăm đồn xa, siêu trộm nhận được nhiều “sự quan tâm” của cảnh sát. Đánh hơi nguy hiểm, cặp đôi sang châu Âu hành nghề.
Lựa chọn đầu tiên là nước Anh, chỉ trong vòng một năm, hai gã bất hảo khiến Liverpool khiếp sợ. Sau khi vợ mới cưới của Charles cũng gia nhập nhóm, họ quyết định đến Pháp để tìm kiếm thử thách mới.
Bộ ba mua một ngôi nhà ở Paris và tiến hành kinh doanh rượu. Quán bar này cực kỳ hút khách bởi sự chuyên nghiệp, nhiều loại rượu đắt tiền và nhân viên phục vụ xinh đẹp. Cũng tại đây, Adam Worth thành lập băng nhóm tội phạm gồm nhiều tài chuyên lừa đảo, trộm cắp, bẻ khóa, cướp ngân hàng.
Hoạt động kinh doanh phi pháp của băng đảng này đã thu hút sự chú ý của giới thám tử. Lo sợ bị bắt, băng nhóm của Adam trở lại London.
Trở lại Anh, Adam Worth kinh doanh quán rượu để qua mắt những kẻ hoạt động bất hợp pháp của mình. Quán bar nhộn nhịp này là nơi tụ tập của nhiều người có máu mặt trong xã hội, chính vì vậy, siêu trộm có rất nhiều thông tin cần thiết để hành nghề, như địa điểm của cửa hàng lớn, ngân hàng, gia đình giàu sang… Trong suốt một khoảng thời gian dài vào những năm 1870, hàng loạt vụ trộm lớn đã xảy ra khắp, thủ phạm không ai khác chính là bộ ba của Adam Worth.
Tuy nhiên, vụ trộm nổi tiếng nhất của Adam là bức vẽ Nữ công tước Cavendish của Thomas Gainsborough, vẽ năm 1787. Trước đó, nó đã được bán với giá 50.000 USD, số tiền cao nhất từng trả cho một tác phẩm nghệ thuật khi đó. Năm 1876, Adam và hai cộng sự đột nhập phòng trưng bày nghệ thuật nơi nó được trưng bày và cắt ra khỏi khung. Song Adam đã giấu nhẹm bức tranh, không bao giờ bán.
Các phi vụ của ông không chỉ dừng lại ở châu Âu hay nước Mỹ mà lan sang cả châu Phi. Adam thậm chí còn đến tận Nam Phi, ăn cắp số kim cương thô chưa cắt, trị giá 500.000 USD và trở về Anh để bán.
Sau thời kỳ hoàng kim, băng của Worth tan rã dần, các thành viên khi tích cóp được một khoản tiền lớn đã giải nghệ bình an vô sự. Worth rất ủng hộ việc này và giúp tất cả đàn em được trả công.
Đến giai đoạn này Charles nghiện rượu nên vợ anh ta, Kitty, quyết định ly hôn, đưa hai con gái về lại New York. Charles rời London, du lịch khắp châu Âu. Adam cũng tìm được một phụ nữ không hay biết về quá khứ của mình để kết hôn. Năm 1892, Adam nhận được tin ông bạn chí cốt Charles vừa bị bắt truy nã ở Bỉ và đang bị ốm nặng. Adam tức tốc đến Bỉ thăm và tìm cách bảo lãnh bạn, nhưng Charles đã chết khi chưa kịp thấy bạn lần cuối.
Đau khổ vì sự mất mát này, dù thừa thãi tiền của, Adam ở tuổi 48, vẫn ráo riết tìm một cộng sự để tái xuất và chứng tỏ vẫn là bậc thầy trộm cắp. Ông ta cướp một xe tiền mặt của ngân hàng và lĩnh 7 năm trong một nhà tù của Bỉ. Lần này, ông biết rằng đây là ngày tàn cho đế chế của mình.
Được trả tự do vào năm 1897, Adam trở lại Anh song vợ biết tin vợ bị một đàn em trong băng đảng cưỡng bức đến hóa điên, phải điều trị trong trại tâm thần. Các con được gửi về Mỹ theo chính sách tị nạn. Adam tay trắng, thực hiện thêm vài vụ cướp để có tiền sang Mỹ tìm con.
Để mình và các con được trở lại Anh, Adam chỉ còn con át chủ bài cuối cùng: bức tranh Nữ công tước Cavendish của Thomas Gainsborough. Ông đạt được thỏa thuận với nhà chức trách, rằng sẽ trả lại bức tranh để đổi lấy 25.000 USD tiền thưởng và hồ sơ công dân không tiền án.
Năm 1901, Adam trở lại London với các con, qua đời vào năm 1902 vì một cơn bạo bệnh đột ngột. Ông được chôn cất tại nghĩa trang Highgate với bí danh là Henry Raymond và được đổi lại vào năm 1997 với tên thật và bí danh “Napoléon của giới tội phạm”.
Câu chuyện đời Adam Worth tạo cảm hứng cho nhiều tác phẩm điện ảnh, văn học. Ông cũng là nguyên mẫu cho Giáo sư Moriarty, nhân vật phản diện, kẻ thù của Sherlock Holmes, trong bộ truyện trinh thám cùng tên của nhà văn Sir Authur Conan Doyle.
